Hordeolum (Arpacık) Nedir?

1. Arpacık Nedir? (Hordeolum Tanımı)

Arpacık, göz kapağındaki bezlerin (yağ veya ter bezleri) akut bir şekilde enfekte olmasıyla ortaya çıkan acı veren, şişlikli ve kırmızı küçük bir yumrudur. Halk arasında sıkça “arpacık” veya İngilizcesiyle “stye” denir. Genellikle birkaç gün içinde kendi kendine geçebilir ama bazen tedavi gerektirir.

Arpacıklar iki türdür:

• External arpacık: Kirpik kökünde yer alan Zeiss ter bezlerinin enfeksiyonudur. Göze yakın kısımda küçük, kabarcıklı ve irinli bir şişlik oluşur.
• Internal arpacık: Göz kapağı iç yüzeyinde bulunan Meibomian yağ bezlerinin enfekte olmasıdır. Daha derin ve hassas şişliktir.

Bu yazıda, özellikle internal ve external arpacıkları halk diliyle, belirtilerini, nedenlerini, tanısını, tedavisini ve korunma yollarını kapsamlı şekilde anlatıyorum.

2. Arpacığın Nedenleri

Başlıca neden, göz kapağında yer alan yağ veya ter bezine sızan Staphylococcus aureus adlı bakteridir. Bu bakteri kapakta irinle sonuçlanan lokal enfeksiyonlara yol açabilir.

Zamanla biriken kir, yağ, make-up kalıntısı ya da göz kırpma mekanizmasının bozulması; bu bezlerin tıkanmasına neden olabilir. Özellikle blefaritis, meibom fondfonksiyonu bozuklukları ya da yüz travmaları gibi durumlar riski artırır.

Risk faktörleri:

• Kapak iltihabı (blefaritis) varlığı
• Meibomian bezi disfonksiyonu
• Diyabet, bağışıklık düşüklüğü
• Kirli ellerle gözelle temas
• İlişkili cilt hastalıkları (rosacea, sebore)
• Makyaj ürünlerinin bozulması veya ortak kullanımı

3. Kimlerde Görülür? (Risk Grubu)

Arpacıklar tüm yaşlarda ortaya çıkabilir ancak özellikle şu gruplar risk altındadır:

• Blefaritis hastaları (göz kapağı iltihabı olanlar)
• Kontakt lens kullanıcıları
• Yüzünde rosacea ya da seboreik dermatit olanlar
• Diyabetliler veya bağışıklık sistemi zayıf olanlar
• Kişisel hijyene dikkat etmeyenler (örneğin kirli makyaj, havlu paylaşımı)

Arpacık oluşum sıklığı net bilinmemekle birlikte, her yaş grubunda görülebilir. Tekrarlayan vakalarda altta yatan sorunlar araştırılmalıdır.

4. Belirtiler

Arpacığın en belirgin belirtileri şunlardır:

• Göz kapağında kırmızı, hassas şişlik (pustül içerebilir)
• Ağrı veya hassasiyet: Dokununca veya göz açıp kapayınca rahatsız eder
• Göz sulanması, batma veya kum hissi
• Işığa karşı duyarlılık (fotofobi)
• Bazen hafif ateş, lenf bezlerinde şişlik veya baş ağrısı gibi genel belirtiler olabilir

External arpacık genellikle kirpik diplerinde küçük irinli kabarcıklar şeklindeyken, internal arpacık kapak içinde derin bir nodül ve yaygın şişlik oluşturabilir.

5. Tanı Nasıl Konulur?

• Göz doktoru teşhisi genellikle görerek koyar, mercek veya ışıklı cihazla inceleme yeterlidi.
• Kültür nadiren gereklidir; dirençli veya sık tekrarlayan vakalarda bakteri türü belirlenebilir .
• Kan testleri: Özellikle sık tekrar eden vakalarda diyabet taraması için (kan şekeri, HbA1c) önerilir.
• Görüntüleme (ultrason, CT) genellikle gerekmez ama komplikasyon şüphesi varsa uygulanabilir.

6. Tedavi Yöntemleri – Arpacık Nasıl Geçer?

A) Evde Uygulanabilir Bakım

• Sıcak pansuman (kompres): Günde en az 4-5 kez, 5–15 dakika boyunca ılık temiz bez göze uygulanır. Bu, irin akışını hızlandırır ve şişliği azaltır.
• Nazik masaj: Kompres sonrası şişliğin üstüne hafif baskı uygulanarak drenaj desteklenebilir.
• Hijyen: Ellerin yıkanması, makyajdan kaçınılması ve kontakt lens kullanılmaması önemli.

B) Antibiyotik Kullanımı

• Genellikle topikal antibiyotik merhem (eritromisin, bazen polimiksin) önerilir. Etkisi sınırlı olsa da enfeksiyon yayılımını engeller.
• Şiddetli vakalarda veya yaygın kızarıklık varsa oral antibiyotik (örneğin amoksisilin-klavulanat, doksisiklin) eklenir .
• Ağrı kesici (ibuprofen veya parasetamol) rahatlama sağlar

C) Cerrahi Müdahale

• Eğer arpacık 48–72 saatte geçmiyorsa ve irin kalması durumu sürüyorsa, göz doktoru tarafından kesiyle boşaltım (incision and drainage) yapılır. Bu ciddi vakalarda en etkili çözümdür.

7. Komplikasyonlar – Dikkat Edilmezse Ne Olabilir?

• Şalazyon (chalazion): Arpacık iyileştikten sonra ya da tekrarlayan vakalarda kalıcı, ağrısız, sert nodül haline dönüşebilir .
• Blefaritis veya konjonktivit gelişebilir — enfeksiyon yayılabilir.
• Preseptal (kapak çevresi) selülit veya nadir olarak orbital selülit oluşabilir. Bu durumlarda acil doktor müdahalesi gerekir.
• Reçetesiz arpacık sık tekrarlıyorsa altında ciddi bir neden (örneğin sebaceous carcinoma gibi) olabilir, bu nedenle değerlendirilmelidir .

8. Korunma ve Önleyici Yöntemler

• Göz hijyenini koruyun: Göz çevresini temiz tutun, makyajı silmeden uyumayın, kirli havlu paylaşmayın.
• Düzenli kapak bakımı: Sıcak kompres uygulanmalı ve kirpik dipleri temizlenmeli, özellikle blefaritis varsa rutin devam etmelidir.
• Makyaj malzemelerini düzenli değiştirin, uygun malzeme kullanın.
• Kontakt lens hijyenine dikkat edin, elleriniz temiz olmalı.
• Omega‑3 takviyesi ve dengeli beslenme meibomian bezlerinin fonksiyonunu destekleyebilir.
• Altta yatan deri hastalıkları (rosacea, sebore) varsa dermatoloğa başvurulmalıdır.

9. Arpacık Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Arpacık Küçük Ama Dikkat Edilmeli

Hordeolum yani arpacık, çoğu zaman basit uygulamalarla kendi kendine geçer. Ancak göz bakımınızda hijyene dikkat etmek, makyaj temizliğine özen göstermek ve gerekli durumlarda tıbbi desteğe başvurmak gerekir. İlkel önlemler atılmadığında; ağrı, görmede bozulma, tekrarlama ya da göz çevresi enfeksiyonları gibi sorunlar doğabilir.