1. Ptozis Nedir?

Ptozis, üst göz kapağının normalden daha aşağıda durması “kapak düşüklüğü” durumudur. Tek gözde olabilir ya da her iki gözde birden görülebilir . Göz yüzeyinin bir kısmını ya da tamamen visibi­liteni kapatabilir.

Bu durum görmeyi güçleştirebileceği gibi, kişilerde yorgun, uykulu ya da mutsuz bir ifade oluşmasına neden olabilir.

2. Ptozis Türleri: Doğuştan veya Sonradan Gelişen

a) Doğuştan Ptozis (Konjenital)

• Doğumda ya da ilk yıl içinde fark edilebilir.
• Genellikle levator kasının düzgün gelişmemesi nedeniyle ortaya çıkar.
• Erken dönemde görme gelişimi etkilenebilir; “ambliyopi” (tembel göz) riski taşıdığından, zamanında cerrahi müdahale gerekebilir.

b) Edinsel Ptozis (Sonradan Oluşan)

• Genellikle yaşlanmaya bağlıdır (aponevrotik veya involüsyonel tip).
• Kasın tendonu yıpranabilir, kas gevşekliği oluşabilir; ya da sinir sistemi kaynaklı ptozis görülür .
• Nadir nedenler arasında sinir hastalıkları, göz travması, tümör veya Botox gibi kozmetik işlemler yer alır.

3. Nedenleri Nelerdir?

3.1 Kas Seçilimsizliği – Aponevrotik Ptozis

Yaşlılarda levator kasının tendonlarının gevşemesiyle ortaya çıkar. Göz kapağı doğal şekilde yerçekimine yenik düşer .

3.2 Sinirsel Kaynaklı – Nörojenik Ptozis

• Horner Sendromu, üçüncü sinir palsisi, myasthenia gravis gibi dolaşım veya sinir bozuklukları ptozise yol açabilir .
• Bu tür vakalarda genellikle kas gücü sabittir ama sinir uyarısı etkilenmiştir.

3.3 Kas Bozuklukları – Miyojenik Ptozis

• Myasthenia gravis gibi nöromüsküler hastalıklar, kasların yorulungluğunu artırır.
• Göz kapağı gün boyunca giderek düşebilir; sabah iyiyken akşama zorlaşan durum görülür.

3.4 Mekanik Ptozis

• Göz kapağını öne çeken tümör, yarık, aşırı deri gibi mekanik nedenlere bağlı olabilir.

3.5 Sonraki Nedenler

• Katarakt, refraktif veya LASIK gibi göz ameliyatları sonrası geçici veya kalıcı ptozis gelişebilir.
• Diyabet, hipertansiyon gibi sistemik durumlar ptozis riskini artırabilir.

4. Kimlerde Daha Sık Görülür?

Yetişkinlerde yaşlandıkça ptozis görülme oranı artar:

• 40–49 yaş grubunda %5.4
• 50–59 yaş grubunda %11.6
• 60–69 yaş grubunda %19.8
• ≥ 70 yaşta %32.8 sıklığa ulaşır.

Toplum bazlı çalışmalarda, erişkinlerde genel ptozis oranı %5–13 arasında bulunmuş; hastane başvuru populasyonlarında bu oran daha yüksektir. Ayrıca;

• Kadınlarda erkeklere göre biraz daha yaygın olabilir (örneğin İran çalışmasında kadın %5.2, erkek %4.0) .
• Diyabetli, hipertansiyonlu bireylerde daha sık gözükür.

5. Belirtiler

• En belirgin: göz kapağının düşüklüğü; bakarken rahatsız eder, bazen kapak göz bebeğini kapatır.
• Görme zorluğu; okurken, yürürken üst görmeyi engeller, kişi başını geriye atar ya da kaşlarını kaldırır.
• Göz yorgunluğu, sulanma, batma gibi şikayetler görülebilir.
• Çocuklarda: ambliyopi, astigmat, çapraşıklık, görme tembellik gelişebilir.

6. Tanı: Doktor Ne Yapıyor?

a) Fiziksel Muayene

Göz hekiminiz kapağın yerini, kas fonksiyonunu, simetrisini inceler. MRD1 (marginal reflex distance) gibi ölçüm yapılabilir.

b) Görsel Alan Testi

Kapağın görmeyi ne kadar etkilediğini anlamak için bilgisayarlı alan testi uygulanabilir.

c) Kas Gücü Testleri

Levator kası fonksiyonu ölçülür; fascia veya frontalis sinir kas sistemi kontrol edilir.

d) Ek Testler

• Tensilon testi (myasthenia gravis şüphesi varsa)
• Görüntüleme (örneğin tümör araştırması)
• Kan testleri: diyabet, Horner sendromu, nöropati gibi sistemik nedenler kontrol edilir.

7. Tedavi Yöntemleri: Nasıl Geçer?

Hafif ve Kozmetik Kapsamlı Vakalar

• Görmeyi engellemiyorsa, estetik amaçla cerrahi yapılabilir.
• Yeni bir ilaç Upneeq (oksimetazolin damla), hafif–orta yaşa bağlı ptozislerde kası uyararak kapağı 1–2 mm kadar kaldırabilir; her gün kullanılmalı .

Cerrahi Müdahale

• Levator kasının güçlendirilmesi: Aponevrotik ptozislerde tercih edilir.
• Frontal askı (frontalis sling): Levator tamamen işlevsizse, alın veya alın kasından destekle kapak kaldırılır (özellikle konjenital vakalarda).
• Müller kasına müdahale gibi daha az invaziv cerrahiler de yapılabilir.

Cerrahi genellikle lokal anestezi altında yapılır, başarı oranı yüksektir; görme ve görünümün düzelmesi beklenir. Nadiren ikinci cerrahi gerekebilir.

Hastalık Kaynaklı Tedaviler

• Eğer ptozis myasthenia gravis vb. sistemik bir nedeni varsa, o hastalığın tedavisi ptozis tablosunu düzeltebilir.

Geçici Yardımcılar

• Kişiye özel gözlüklerle ptosis crutch gibi mekanik destek sağlanabilir.
• Nadiren Botox gibi yöntemlerle geçici estetik destek önerilebilir, ancak etkisi değişkendir.

8. Yaşam Kalitesi ve Uzun Vadeli Görünüm

• Ptozis özellikle çocuklarda tedavi edilmezse ambliyopi, astigmat ve görme gelişim bozukluğu yaratabilir.
• Yetişkinlerde göz yorgunluğu, boyun tutulması, baş pozisyonu bozukluğu gelişebilir.
• Estetik kaygı nedeniyle özsaygı azalabilir; psikolojik etkileri olabilir özellikle yüzler simetrik görünüm kaybettiğinde.

9. Korunma ve Önleyici Adımlar

• Yaşlanmayı durdurmak mümkün olmamakla birlikte bazı riskleri azaltmak mümkün:
  • Kontakt lens yerine gözlük tercih edilebilir; travmadan korunmak göz kapağı liflerini korur .
  • Diyabet, hipertansiyon gibi sistemik hastalıkları kontrol altında tutmak faydalıdır.
  • Göz travmaları, kozmetik işlemler (örneğin Botox) için uzman yer seçilmelidir.
  • Göz kapağı düşüklüğü fark edilirse düzenli muayene önerilir; erken tanı tedavi başarısını artırır.

10. Bilmeniz Gerekenler