İçindekiler
1. Tuba Nedir, Ne İşe Yarar?
Kadın üreme sisteminin en önemli yapılarından biri olan tuba uterina, yani halk arasında bilinen adıyla fallop tüpleri, kadın vücudunda rahimle yumurtalıklar arasında köprü görevi görür. Her kadında sağda ve solda olmak üzere iki adet tuba bulunur.
Bu tüplerin temel görevi:
- Yumurtalıktan atılan yumurtayı yakalamak,
- Spermin yumurtaya ulaşmasını sağlamak,
- Döllenmiş yumurtayı rahme taşımaktır.
Yani bir bebek oluşmadan önce, yumurta ve sperm bu tüplerin içinde bir araya gelir. Bu nedenle tüplerin sağlıklı olması, hamile kalmak için şarttır.
2. Doğuştan Gelen Tuba Anomalileri
Bazı kadınlar doğuştan tüplerinde sorunlarla dünyaya gelebilir. Bu durumlar oldukça nadirdir ama çocuk sahibi olmayı zorlaştırabilir.
a) Tuba Aplazisi (Tüpün Yokluğu)
Tüplerin tamamen gelişmemiş ya da hiç oluşmamış olmasıdır. Kadın doğduğunda bu tüpler hiç yoktur. Doğal olarak yumurta, spermle buluşamaz. Bu da gebeliği imkânsız hale getirir. Genellikle başka doğumsal bozukluklarla birlikte görülür.
b) Tuba Hipoplazisi (Tüpün Gelişememesi)
Tüpler vardır ama olması gereken kadar uzun ya da geniş değildir. Bu da yumurta ve spermin buluşmasını zorlaştırır.
c) Tuba Divertikülü
Tüpün duvarında küçük ceplerin veya çıkıntıların olmasıdır. Bu cepler bazen enfeksiyonlara zemin hazırlar.
3. Tubanın Selim (İyi Huylu) Hastalıkları
Tüplerin içinde nadiren de olsa iyi huylu tümörler veya kitleler oluşabilir. Bunlar genellikle kanser değildir ama bazı durumlarda sağlık sorunlarına yol açabilir.
a) Adenomatoid Tümör
Tüplerin içinde en sık rastlanan iyi huylu tümördür. Genellikle belirti vermez ve başka bir işlem sırasında tesadüfen fark edilir. Küçüktür (genellikle 2 cm’den küçük) ve ameliyatla alınabilir.
b) Leiomyoma (Düz Kas Tümörü)
Tüplerin ikinci en sık iyi huylu tümörüdür. Rahim miyomlarına benzer. Bazen büyüyüp tüpü tıkayabilir.
c) Polip, Papillom ve Adenom
Nadir görülür. Bunlar da tüpü tıkayarak ya da içindeki geçişi zorlaştırarak hamile kalmayı engelleyebilir.
d) Teratomlar (Germ Hücreli Tümörler)
Çok nadir olmakla birlikte tüplerin içinde görülebilir. Genellikle iyi huyludur ama cerrahiyle çıkarılması gerekir.
4. Tuba Torsiyonu (Tüpün Kendi Etrafında Dönmesi)
Torsiyon, fallop tüpünün kendi etrafında dönerek kan akışının kesilmesi durumudur. Bu oldukça acil bir durumdur ve hemen tedavi edilmezse tüp kaybedilebilir.
Neden Olur?
- Daha önce geçirilen karın içi enfeksiyonlar
- Apandisit sonrası yapışıklıklar
- Yumurtalık kistleri
- Hamilelik
Belirtileri:
- Aniden başlayan şiddetli karın ağrısı (genellikle bir tarafta)
- Mide bulantısı, kusma
- Ateş
- Karnın alt kısmında hassasiyet
Tedavisi:
- Acil cerrahi müdahale gerekir.
- Bazen tüp kurtarılabilir, bazen de alınmak zorunda kalınabilir.
5. Salpingitis Isthmica Nodoza (SIN)
Kulağa karmaşık gelebilir ama basitçe anlatmak gerekirse:
Salpingitis Isthmica Nodoza, fallop tüpünün rahme en yakın kısmında (istmik bölge) meydana gelen küçük şişkinlikler, cepleşmeler ve düzensizliklerdir.
Neden Önemlidir?
Bu düzensizlikler sperm ve yumurtanın geçişini zorlaştırır. Bu da:
- Kısırlığa (infertiliteye)
- Dış gebeliğe (ektopik gebelik) neden olabilir.
Kimlerde Görülür?
- Genellikle belirti vermez.
- Kadın kısırlık şikayetiyle doktora başvurduğunda, ya da dış gebelik geçirdiğinde fark edilir.
- Toplumda görülme oranı %1 – 1.5’tir.
Tanısı Nasıl Konur?
- Genellikle tesadüfen tespit edilir.
- Histerosalpingografi (HSG) adı verilen özel bir röntgenle bazen görülebilir.
- Kesin tanı, ameliyat sırasında alınan tüp örneklerinin mikroskopla incelenmesiyle konur.
Tedavi Yöntemleri:
- İleri vakalarda tüpün etkilenen kısmı ameliyatla çıkarılır.
- Günümüzde kateterle tüpün açılması ve endoskopik yöntemlerle (tuboskopi) müdahale edilmesi de mümkündür.
6. Tuba Hastalıkların Belirtileri ve Tanı Yöntemleri
Tuba (fallop tüpü) hastalıkları genellikle sinsice ilerler. Yani birçok kadın bu sorunları yaşadığının farkında bile olmaz. Ancak bazı belirtiler, altta yatan bir tüp hastalığının habercisi olabilir.
a) Belirtiler Neler Olabilir?
- Kısırlık (infertilite): En yaygın belirtidir. Kadınlar, uzun süre gebelik elde edemediklerinde tüplerin durumu araştırılır.
- Karın alt bölgesinde ağrı: Özellikle adet dönemleri dışında şiddetli ve tek taraflı ağrı hissedilebilir.
- Adet düzensizlikleri
- Kötü kokulu vajinal akıntı
- Cinsel ilişki sırasında ağrı
- Dış gebelik (ektopik gebelik): Tüpte döllenmiş yumurtanın rahme ulaşamaması durumudur. Hayati tehlike yaratabilir.
b) Tuba Hastalıkları Nasıl Tanınır?
1. Ultrasonografi (USG):
Tüplerin yapısı, sıvı birikimi veya kist gibi oluşumlar ultrasonla görüntülenebilir. Ancak detaylı yapısal bilgi vermez.
2. HSG (Histerosalpingografi):
Rahim içine verilen özel bir sıvı ile tüplerin açık olup olmadığı röntgende gözlemlenir. En yaygın kullanılan tanı yöntemlerinden biridir.
3. Laparoskopi:
Karın içine küçük bir kesiyle kamera ile girilerek tüpler doğrudan gözlemlenir. Hem tanı hem tedavi amaçlı kullanılabilir.
4. Tüp Biyopsisi:
Şüpheli vakalarda tüpten küçük bir doku parçası alınarak mikroskop altında incelenir. Salpingitis isthmica nodoza gibi durumlar bu şekilde tanınır.
7. Tedavi Yolları
Tuba hastalıklarında tedavi yöntemi, hastalığın türüne ve şiddetine göre değişir. İşte en yaygın tedavi seçenekleri:
a) Enfeksiyonlara Karşı İlaç Tedavisi:
- Tüplerde enfeksiyon varsa, genellikle antibiyotik tedavisiyle kontrol altına alınabilir.
- Erken dönemde tedavi edilirse tüpler kalıcı zarar görmeden iyileşebilir.
b) Cerrahi Müdahaleler:
- Torsiyon gibi acil durumlarda cerrahi şarttır.
- Tüpteki tıkanıklıklar ya da tümöral yapılar ameliyatla alınabilir.
- Salpingektomi: Tüpün tamamen çıkarılması anlamına gelir. Genellikle dış gebelik veya ciddi hasar durumunda uygulanır.
c) Tubal Reanastomoz (Tüp Yeniden Bağlantısı):
- Daha önce tüpler bağlatılmışsa (tüp ligasyonu), tekrar açılarak gebelik şansı elde edilebilir.
d) Tuboskopi – Kateterle Açma:
- Modern yöntemlerden biri de tüplerin içine özel cihazlarla girilerek tıkanıklıkların açılmasıdır.
- Bazı durumlarda bu yöntem, klasik ameliyatlara göre daha avantajlıdır.
8. Önleme ve Yaşam Tarzı Önerileri
Tuba hastalıklarının bir kısmı doğuştan gelirken, büyük kısmı sonradan oluşur. Özellikle enfeksiyonlara bağlı sorunlar, önlem alınarak büyük ölçüde engellenebilir.
Nelere Dikkat Etmeli?
a) Cinsel Sağlık:
- Korunmasız ilişkiyle bulaşan enfeksiyonlar (klamidya, gonore gibi) tüplerin en büyük düşmanıdır.
- Düzenli jinekolojik kontroller, erken tanı için çok önemlidir.
b) Hijyen:
- Vajinal temizlikte agresif ürünler kullanmak yerine su ve hafif temizlik önerilir.
- Vajinal duşlar, doğal florayı bozarak enfeksiyonlara yol açabilir.
c) Beslenme ve Bağışıklık:
- Vücut direncinin güçlü olması, enfeksiyon riskini azaltır.
- A vitamini, çinko, omega-3 gibi anti-enflamatuar besinlerle dengeli beslenmek faydalıdır.
d) Adet Döneminde Temizlik:
- Tampon veya ped uzun süre değiştirilmeden kullanılmamalı.
- Gerçekten gerekli olmadıkça vajinal temizlik ürünlerinden kaçınılmalı.
9. Tüpler Sağlıklı Olmadan Gebelik Zor
Tüpler, kadın üreme sisteminin çok önemli ancak çoğu zaman göz ardı edilen parçalarıdır. Bu tüpler olmadan doğal yollarla gebe kalmak neredeyse imkânsızdır. Çünkü yumurta ve spermin buluştuğu, döllenmenin gerçekleştiği yer tam olarak burasıdır.
Tüplerin sağlıklı kalması için:
- Enfeksiyonlardan korunmak,
- Düzenli doktor kontrolü yaptırmak,
- Belirtiler göz ardı etmemek,
- Gerektiğinde uygun tedaviye başvurmak hayati önem taşır.
10. Tuba Sağlığı Hakkında Bilinmesi Gerekenler
1. Her kısırlık vakası rahimden kaynaklanmaz.
Kadınlarda kısırlığın %30’u tüplerle ilgilidir. Yani tüplerin tıkalı olması, iltihaplanması, doğuştan sorunlu olması ya da dış gebelik nedeniyle zarar görmesi gibi birçok neden olabilir.
2. Tüpler bağlandığında (tüp ligasyonu), doğal gebelik şansı sıfıra yakın olur.
Bu işlem doğum kontrol yöntemi olarak kalıcı çözüm sunar ama pişmanlık durumlarında tekrar açılması cerrahi müdahale gerektirir ve başarı garantisi yoktur.
3. Tüplerin ikisi de alınmışsa (örneğin dış gebelik nedeniyle), doğal yolla gebe kalmak imkânsız olur.
Bu durumda tek seçenek tüp bebek (IVF) tedavisidir. Çünkü bu yöntemde döllenme laboratuvarda gerçekleştiği için tüplere ihtiyaç duyulmaz.