Zatürre Aşısı Ne Zaman Yapılmalıdır?

Zatürre aşısı, zatürre (pneumoni) hastalığının önlenmesine yardımcı olan bir aşılama yöntemidir. Zatürre, akciğerlerdeki hava keselerinin (alveoller) iltihaplanması ile karakterize bir enfeksiyon olup, özellikle yaşlılar, bağışıklık sistemi zayıf olanlar ve küçük çocuklar gibi risk gruplarını etkileyebilir. Zatürre, bakteriler, virüsler ve mantarlar gibi farklı etkenlerle ortaya çıkabilir. Ancak en yaygın nedenleri, Streptococcus pneumoniae (pnömokok), Haemophilus influenzae, Mycoplasma pneumoniae ve viral patojenlerdir.

Zatürre aşısı, bu patojenlere karşı bağışıklık kazandırarak zatürre riskini azaltmaya yardımcı olur. Aşılar, özellikle risk grupları için büyük bir koruma sağlar. Ancak zatürre aşısı, genellikle yaş, sağlık durumu ve diğer bireysel faktörlere göre kişiye özel olarak uygulanır.

1. Zatürre Aşısı Nedir?

Zatürre aşısı, pnömokoklar (pneumococcus), bir bakterinin neden olduğu zatürreyi önlemeye yönelik geliştirilmiş bir aşı türüdür. Pnömokoklar, zatürre başta olmak üzere menenjit, sepsis ve sinüzit gibi ciddi enfeksiyonlara yol açabilir. Zatürre aşısı, bu bakteriye karşı bağışıklık geliştirilmesini sağlar. Ayrıca, diğer etkenlere karşı da bağışıklık oluşturabilen farklı aşılar da mevcuttur. Bu aşılar, farklı yaş gruplarına ve risk faktörlerine göre uygulanır.

2. Zatürre Aşısı Türleri

Zatürreye karşı koruma sağlayan başlıca iki farklı aşı türü vardır:

• Pnömokok Konjuge Aşısı (PCV13): Bu aşı, 13 farklı pnömokok suşuna karşı koruma sağlar ve genellikle bebekler ve küçük çocuklar için uygulanır. Ayrıca bağışıklık sistemi zayıf olan yetişkinler için de önerilmektedir.
• Pnömokok Polisakkarit Aşısı (PPSV23): Bu aşı, 23 farklı pnömokok suşuna karşı koruma sağlar ve genellikle 65 yaş ve üzerindeki kişiler ile bağışıklık sistemi zayıf olan yetişkinlere uygulanır.

Her iki aşı da pnömokok bakterisinin neden olduğu zatürreyi engellemeye yardımcı olur, ancak her biri farklı yaş gruplarına ve sağlık durumlarına göre uygulanmaktadır.

3. Zatürre Aşısı Ne Zaman Yapılmalıdır?

Zatürre aşısı, genel sağlık durumu, yaş ve bireysel risk faktörlerine bağlı olarak değişen bir takvime göre yapılmalıdır. Aşağıda, zatürre aşısının uygulanması gereken durumlar ve yaş grupları yer almaktadır:

3.1. Bebekler ve Çocuklar

Bebekler için zatürre aşısı genellikle 2 aylıkken başlanır ve belirli aralıklarla devam eder. Pnömokok konjuge aşısı (PCV13) bebeklere 2, 4, 6 ve 12-15 aylık yaşlarda uygulanır. Bu takvim, bebeğin bağışıklık sisteminin gelişmesi için gereklidir. Bebeklerin bağışıklık sistemi henüz tam olarak gelişmediği için bu aşılar çok önemlidir.

3.2. Yetişkinler ve Yaşlılar

65 yaş ve üzerindeki bireyler, zatürre aşısını genellikle tek doz olarak alırlar. Bu grup, zatürreye karşı daha yüksek risk taşıyan bir nüfus grubudur. 65 yaş üzerindeki kişiler, bağışıklık sistemi yaşla birlikte zayıfladığı için zatürre, ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle, 65 yaş ve üzerindeki bireylerin aşılanması önerilir.

Ancak, 65 yaş üzerindeki kişilere genellikle pnömokok polisakkarit aşısı (PPSV23) uygulanır. Bu aşı, daha geniş bir pnömokok suşuna karşı koruma sağlar.

3.3. Bağışıklık Sistemi Zayıf Olanlar

Bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler, zatürre aşısı almaları gereken özel bir grup oluşturur. Bu kişiler arasında kanser tedavisi görenler, organ nakli geçirenler, HIV/AIDS gibi bağışıklık sistemi hastalıkları olanlar ve sürekli steroid kullanımı gibi bağışıklık sistemini baskılayıcı tedavi görenler yer alır. Bu kişiler, zatürreye karşı yüksek risk taşır ve zatürre aşısı, onları bu tehlikeden koruyabilir.

3.4. Sigara İçenler

Sigara içen kişiler de zatürreye karşı yüksek risk taşıyan bir diğer gruptur. Sigara içmek, akciğer fonksiyonlarını olumsuz etkiler ve zatürre gibi solunum yolu enfeksiyonlarına karşı vücut direncini azaltır. Sigara içen bireylerin de zatürre aşısı yaptırması önerilir.

3.5. Kronik Hastalıkları Olanlar

Kronik hastalıkları olan kişiler, zatürre gibi enfeksiyonlardan daha fazla etkilenebilir. Özellikle kalp hastalıkları, şeker hastalığı (diyabet), kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) gibi hastalıklar, zatürre riskini artırabilir. Bu nedenle, kronik hastalığı olan kişilere zatürre aşısı önerilir.

3.6. Hamilelik ve Emzirme

Hamilelik sırasında zatürre aşısı uygulanabilir. Ancak, bu aşı yalnızca bağışıklık sistemi zayıf olan veya yüksek risk taşıyan hamilelere yapılmalıdır. Hamile olmayan kadınlar, aşıyı doğumdan sonra yaptırabilir. Emziren anneler için ise genellikle herhangi bir kısıtlama yoktur, ancak doktor tavsiyesi ile hareket edilmesi önerilir.

4. Zatürre Aşısının Yan Etkileri

Zatürre aşısının genellikle hafif ve geçici yan etkileri olabilir. Bu yan etkiler şunlar olabilir:

• Aşı bölgesinde ağrı veya kızarıklık
• Hafif ateş
• Yorgunluk
• Baş ağrısı
• Kas ağrıları

Bu yan etkiler genellikle 1-2 gün içinde kaybolur. Ancak, aşının yan etkileri her bireyde farklı olabilir. Eğer şiddetli bir alerjik reaksiyon (örneğin, nefes darlığı, baş dönmesi, döküntü) meydana gelirse, hemen bir doktora başvurulmalıdır.

5. Zatürre Aşısının Faydaları

Zatürre aşısının başlıca faydaları şunlardır:

• Zatürre ve diğer pnömokok enfeksiyonları riskini azaltır.
• Bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler için yaşamı tehdit edici komplikasyonları önler.
• Yaşlılar ve küçük çocuklar gibi risk altındaki gruplarda ciddi hastalıkları engeller.
• Hastalıkları önleyerek sağlık harcamalarını azaltır.

Zatürre aşısı, zatürre hastalığının önlenmesi adına önemli bir araçtır. Yaş, sağlık durumu ve risk faktörlerine göre kişiye özel bir aşı takvimi uygulanmalıdır. Aşı, zatürreye karşı koruma sağlar ve özellikle risk gruplarında hastalığın ciddi sonuçlarını engellemeye yardımcı olur. Zatürre aşısı, genellikle güvenli ve etkili olup, sağlık profesyonelleri tarafından önerilen takvime göre uygulanmalıdır.

Aşılamanın yanı sıra, sağlıklı yaşam alışkanlıkları, sigara içmeme, dengeli beslenme ve hijyen kurallarına dikkat edilmesi de zatürre riskini azaltmada önemlidir.